Definiując termin pamięć należy uwzględnić jej czynność poznawczą, która umożliwia zapamiętywanie, zarówno chwilowe, jak i trwałe, magazynowanie, czyli przechowywanie i gromadzenie informacji oraz wspomnień, a także odtwarzanie, inaczej: przypominanie określonych faktów lub wydarzeń. Pamięć charakteryzuje się różnymi formami, nie należy do zjawisk jednorodnych.
Kiedy człowiekowi towarzyszą różne procesy chorobowe, pamięć ulega w mniejszych lub większych aspektach zaburzona, prowadząc do licznych objawów u danych Pacjentów dotkniętych tym problemem. W mózgu istnieje kilka ośrodków anatomicznych, które odpowiadają za poprawny przebieg procesów uwagi, zapamiętywania oraz uczenia się. Są one ulokowane w hipokampie, a także w płatach skroniowych i czołowym. W zależności od etiologii zaburzeń pamięci stwierdza się obecność innych przyczyn dysfunkcji i uszkodzeń neuronów będących komórkami nerwowymi. Przykładem może być Alzheimer, będący chorobą zwyrodnieniową, gdzie stwierdza się nadmierne gromadzenie nieprawidłowych białek, co jest konsekwencją zaburzeń metabolizmu. Z kolei w chorobach na tle naczyniowym bardzo ważną funkcję pełnią niedokrwienie i niedotlenienie neuronów.
Problemem rozwijającej się choroby alkoholowej jest to, iż alkoholik, szczególnie na początku swojego uzależnienia dobrze się maskuje, ukrywając narastający problem. Objawem, po którym można stwierdzić nadużywanie alkoholu jest między innymi wykazywanie problemów z pamięcią krótkotrwałą. Taka osoba wykazuje trudności z opisywaniu swoich czynności, nie wie, co robiła chwilę temu lub co się z nią działo w ostatnim czasie. Często myli chronologię zdarzeń lub w momencie przerwania wykonywania określonej czynności zapomina do niej powrócić.
W jaki sposób zmienia się mózg alkoholika?
Pod wpływem ryzykownych zachowań względem alkoholu dochodzi do obniżenia objętości substancji szarej mózgu. Odbywa się to w dwóch lokalizacjach: w środkowej korze przedczołowej, a także strukturze anatomicznej mózgu, która znajduje się we wnętrzu bruzdy bocznej. Jest ona bardzo istotna, odpowiada za prawidłowość procesów kontroli poznawczej, emocjonalności, podejmowania decyzji, a także właśnie pamięci. Co ciekawe, problemy z pamięcią mogą być także wynikiem niedoborów witamin z grupy B. Szczególne znaczenie ma tutaj niedobór tiaminy, czyli witaminy B1, regulującej pracę mózgu.
Jak zmiany wpływają na osobę uzależnioną?
Przykładem problemów zdrowotnych wynikających z długotrwałego i nadmiernego spożywania alkoholu może być psychoza Korsakowa. Jest to choroba zaliczana do zaburzeń neuropsychicznych, a jej objawy zbliżone są do tych wynikających z amnezji. Ten chroniczny syndrom jest groźny dla zdrowia, może nawet wiązać się z przedwczesnym zgonem osoby uzależnionej. Osoby cierpiące z powodu zespołu Korsakowa charakteryzują się niezgrabnym chodem, opisywanym jako „kaczy”. Bardzo często pojawia się u nich oczopląs, źrenice wydają się być nierówne, nie reagują na bodźce świetlne. Zdarzają się incydenty opadających powiek, a także zezowanie i podwójne widzenie. Występują także drgawki, uszkodzenie nerwów obwodowych i zmiany skórne. Sporadycznie obserwuje się zapalenie błon śluzowych.
Oprócz objawów neurologicznych występują także zaburzenia psychiczne. Osoby cierpiące z powodu zespołu Korsakowa wykazują braki w pamięci bieżącej. Tym samym nie są w stanie zapamiętać i przywołać nowo poznanych informacji i faktów. Problem także stanowi przetworzenie i przywołanie starszych wydarzeń, trudność sprawia im ustalenie chronologii wydarzeń. Opowiadane przez nich wydarzenia są chaotyczne, często ze sobą niepowiązane, brakuje im usystematyzowania. Charakterystyczne dla tej choroby jest konfabulowanie i tworzenie nowych, wymyślonych historii, które w założeniu mają uzupełnić luki w pamięci i w opowiadanych historiach. Dość typowe dla osób z zespołem Korsakowa jest brak poczucia czasu, ponieważ zaburzone zostaje myślenie abstrakcyjne. Chorzy nie potrafią także umiejscowić przedmiotów w przestrzeni. Z kolei z zanikiem umiejętności przyswajania nowych informacji wiąże się brak zrozumienia ich sensu. Przykładem może być tutaj dobór słownictwa, które często stosowane jest niezgodnie z kontekstem.
Pamięć u alkoholika
Alkoholicy notorycznie doprowadzają swój organizm do stanu zatrucia alkoholowego, którego objawem jest utrata pamięci lub problem z określeniem ciągu zdarzeń w sposób zgodny z chronologią. Warto dodać, że luki w pamięci mogą pojawić się nie tylko u osób uzależnionych, ale także takich, które nie piją na co dzień napojów procentowych, a zdarzyło im się jednorazowo przesadzić z tego typu używką. Oprócz braków w pamięci krótkotrwałej częste są utraty przytomności. Tym samym każde spożycie napojów wyskokowych, niezależnie czy jest to mała czy duża dawka, prowadzi w mniejszym lub większym stopniu do pewnych uszkodzeń mózgu. Ze względu na ogólne wyniszczenie organizmu i stałą obecność toksyn, osoby wykazujące cechy uzależnienia mogą doświadczyć utraty pamięci przyjmując nawet niewielkie ilości etanolu. Im ciało człowieka jest bardziej obciążone alkoholem, tym łatwiej poddaje się destrukcyjnemu jego działaniu. Z tego powodu tak istotne jest obserwowanie u swoich bliskich potencjalnego występowania luk pamięci. Jeżeli problemy z pamięcią krótkotrwałą są częste, a nawet wręcz regularne, to powinna zapalić się ostrzegawcza lampka, która świadczy o systematycznym nadużywaniu substancji psychoaktywnych. Według przeprowadzonych badań, kobiety w większym stopniu od mężczyzn narażone są na zaniki pamięci. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy doszukiwać się w różnicach procesu metabolizowania alkoholu u obu płci.
Demencja alkoholowa – co to jest, jak diagnozować i jak leczyć?
Demencja kojarzona jest z osobami starszymi, jednak prawda jest taka, że dotyka ona także osób w średnim wieku. Badania pokazują, że ryzyko jej wystąpienia znacząco wzrasta:
- W przypadku mężczyzn – w momencie spożywania minimum 50 jednostek czystego alkoholu w skali tygodnia,
- W przypadku kobiet – minimum to wynosi 35 jednostek w tym samym okresie czasu.
Przyjmuje się, że jedna jednostka napoju procentowego posiada od 10 do 12,5 gramów czystego etanolu. Tym samym wspomniane wyżej 50 jednostek odpowiada 28 półlitrowym piwom lub około 7 butelkom wina. Z kolei 35 jednostek to odpowiednio 20 piw i niecałe 5 butelek wina.
Niezależnie od posiadanych konsekwencji zdrowotnych picia alkoholu, aby odzyskać sprawność należy jak najszybciej zdecydować się na abstynencję, a następnie skorzystać z pomocy specjalistów. W przypadku demencji alkoholowej, lekarze na początku przeprowadzają testy mające na celu weryfikację jej istnienia. Można to jednak sprawdzić także w warunkach domowych prosząc o przygotowanie posiłku osobę uzależnioną. Następnie czynność tą należy przerwać, np. dzwoniącym telefonem. Jeżeli po krótkiej rozmowie dana osoba wróci do kuchni, najprawdopodobniej demencja nie występuje. Z kolei w sytuacji kiedy zapomni ona o posiłku i zajmie się czymś innym – z dużą dozą prawdopodobieństwa można przypuszczać zdiagnozowanie demencji alkoholowej, szczególnie w sytuacji kiedy podejrzewamy bliską osobę o alkoholizm.
Podsumowując: alkohol niszczy mózg i układ nerwowy, generując liczne choroby i schorzenia. Należy tutaj uwzględnić problemy z pamięcią krótkotrwałą. Im częściej i więcej alkoholu dana osoba spożywa, tym skala zniszczeń jest większa, osłabiając proces myślowy. W ten sposób człowiek znajduje się na prostej drodze do rozwoju demencji alkoholowej. Jeżeli się ona rozwinie, chory będzie potrzebować pomocy medycznej i terapeutycznej.
